DSO, czyli dźwiękowy system ostrzegawczy, to zespół urządzeń odpowiedzialnych za przekazywanie sygnałów dźwiękowych oraz komunikatów głosowych w sytuacji zagrożenia w budynku (przede wszystkim pożarowego). Jest on niezbędny w szczególności w obiektach, gdzie docelowo przebywa jednocześnie wiele osób niezaznajomionych z miejscem. Przykładami takich budynków są np. dworce, lotniska, kina, czy sklepy wielkopowierzchniowe. Informacje o wszystkich typach obiektów, gdzie zastosowanie DSO jest konieczne, można znaleźć w §29 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.
W działaniu dźwiękowych systemach ostrzegawczych kluczową sprawą jest zrozumiałość przekazywanych komunikatów. Nie chodzi jedynie o odpowiedni poziom głośności, ale także zniekształcenia, które w znaczący sposób wpływają na odbiór mowy przez ludzi. W wielu budynkach przeszkodami są min. pogłos oraz naturalne dźwięki otoczenia (jak np. dźwięk jadącego pociągu na dworcu). Ponadto, mając na uwadze, że dźwiękowe systemy ostrzegawcze używane są przede wszystkim w czasie incydentów pożarowych, konieczne jest, aby komunikaty były słyszalne podczas pracy takich urządzeń jak wentylatory pożarowe. Z tego powodu, przy wdrażaniu takiego systemu, konieczne jest wykonywanie pomiarów zrozumiałości mowy.
Metody pomiarów zrozumiałości mowy
Metody pomiarów zrozumiałości mowy dzielą się na subiektywne oraz obiektywne. Główna różnica między nimi jest taka, że testy pierwszego rodzaju opierają się na badaniu zrozumienia słownych komunikatów przez żywych ludzi, a te drugie na sygnałach zastępczych i urządzeniach pomiarowych.
Metody subiektywne
Do metod subiektywnych zaliczamy: MRT (modified ryhme test), czyli zmodyfikowany test rymów, PB (phonetically balanced words scores) – fonetycznie zrównoważone oceny wyrazowe, oraz %ALcons (articulation loss of consonants), oznaczające badanie straty wyrazistości spółgłosek. Metody te są oceniane bardzo wysoko, ponieważ pozwalają w niemal idealnie odwzorowanych warunkach przetestować dokładność działania systemu. Ich wadami natomiast są wysokie koszty przeprowadzenia pomiarów oraz trudność ich zorganizowania – do wykonania badania potrzebny jest wykwalifikowany personel oraz odpowiednio dobrana grupa badanych.
Metody obiektywne
Najpopularniejszą metodą obiektywną jest STI (speech tansmission index), czyli wskaźnik transmisji mowy. Zamiast prawdziwych ludzkich wypowiedzi podczas tego rodzaju testów używane są sygnały zastępujące mowę, posiadające identyczną do niej charakterystykę formalną, a badanie przeprowadzane jest przy pomocy specjalnych urządzeń pomiarowych. Pełna wersja badania metodą STI jest dosyć czasochłonna i z tego powodu powołana do życia została także jej uproszczona wersja – RASTI (room acoustic STI), czyli wskaźnik transmisji mowy w pomieszczeniu. Jest ona dopuszczalna jednak tylko w wybranych przypadkach, ze względu na swoją niemiarodajność i zbytnie uproszczenie badania.
Inną metodą pomiarową jest STIPA (STI for public address), czyli wskaźnik transmisji mowy dla systemów nagłośnieniowych. Podobnie jak RASTI, jest znacznie szybsza do wykonania niż STI, ze względu na mniejszą ilość koniecznych do wykonania pomiarów. Jej wadą jest natomiast badanie tylko widma głosu męskiego – jak do tej pory jedynie ono zostało metodologicznie zweryfikowane. Ostatnią metodą badania efektywności DSO jest SII (speech intelligibility index) – wskaźnik zrozumiałości mowy. W czasie takich badań brana pod uwagę jest akustyka pomieszczenia, co jest znacznym udoskonaleniem względem jej starszej wersji – czyli metody AI, opracowanej dla sytuacji, kiedy kluczowe znaczenie dla zrozumiałości mowy ma poziom sygnału i szumów tła. SII dobrze nadaje się do badania dźwiękowych systemów ostrzegawczych, jest też szczególnie zalecana w przypadku tworzenia systemów dla budynków wykorzystywanych przez osoby niedosłyszące.
Jak przeprowadzać pomiary
Po pierwsze – należy wybrać odpowiednią metodę. Najważniejszym kryterium jej doboru, powinno być dopasowanie do konstrukcji oraz przeznaczenia obiektu, gdzie ma zostać zainstalowany dźwiękowy system ostrzegawczy. W drugiej kolejności należy zwrócić uwagę, aby metoda badania była dopasowana do budżetu – mogą one bowiem znacząco różnić się kosztami przeprowadzenia.
Kolejnym krokiem jest wybór punktów pomiarowych. Punkty te powinny znajdować się w równych odległościach i zajmować całą powierzchnię obiektu, a ich ilość uzależniona jest od jego wielkości. Odległość między poszczególnymi punktami pomiarowymi nie powinna być większa niż 12m, a do tego w linii osi głośników nie powinien znajdować się więcej niż jeden na trzy punkty pomiarowe. Ostatnim kryterium umiejscowienia punktów jest ich wysokość – odpowiednio dla pozycji stojącej i siedzącej powinna ona wynosić 1,2m lub 1,6m .
Badanie składa się z dwóch pomiarów – poziomu szumu tła oraz poziomu sygnałów testowych. Co bardzo istotne – podczas mierzenia szumów tła, zawsze należy brać pod uwagę najgorsze możliwe warunki. W dobrze działającym systemie ostrzegawczym poziom sygnałów testowych w takiej sytuacji powinien być przynajmniej o 10dB wyższy niż poziom szumu. W Polsce obowiązkowe jest, aby podczas pomiarów dźwiękowych systemów ostrzegawczych stosować tzw. mikrofon strażaka. W czasie badania należy wysłać przez niego sygnał testowy, którego parametry (widmo częstotliwości oraz współczynnik amplitudy) są tożsame z mową ludzką przy takim samym poziomie głośności.
Aby badanie zrozumiałości mowy dźwiękowych systemów ostrzegawczych było kompletne, należy sporządzić z niego raport. Istotne jest, aby uwzględnić w nim dokładną lokalizację punktów pomiarowych oraz informację o tym, za pomocą jakiej metody przeprowadzane było badanie. W dalszej części raportu, dla każdego z punktów pomiarowych należy zapisać zarówno zmierzone poziomy szumu tła, jak i zrozumiałości mowy. Jeśli podczas przeprowadzenia badań wystąpiły jakieś nadzwyczajne, niespodziewane zdarzenia, które z dużym prawdopodobieństwem mogły mieć wpływ na przebieg badania, bezwarunkowo należy opisać je w raporcie.
Jeśli potrzebujesz wycenę Dźwiękowego Systemu Ostrzegawczego odwiedź stronę http://systemyflortech.pl/dzwiekowy-system-ostrzegawczy-dso/.
