Węgiel brunatny jest jednym z najważniejszych zasobów energetycznych i w wielu krajach – jak na przykład w Polsce – stanowi podstawę bezpieczeństwa energetycznego. Wydobycie węgla brunatnego na świecie – jako jednego z nielicznych surowców nieodnawialnych – systematycznie wzrasta. Przodują w nim Niemcy, które wydobywają ponad sto sześćdziesiąt milionów ton tego surowca. W czołówce znajdują się również takie kraje jak Chiny, Rosja, USA, Australia, a także Polska.
Czym jest węgiel brunatny?
Węgiel brunatny jest rodzajem skały osadowej, która powstała w geologicznym okresie neogenu. Węgiel brunatny, tak samo jak węgiel kamienny powstał ze szczątków obumarłych roślin w środowisku bez dostępu powietrza. Zawartość węgla (C) w węglu brunatnym jest nieco niższa niż w przypadku węgla kamiennego i waha się pomiędzy 60, a 75%. Wyższa zawartość węgla w surowcu przekłada się na jego wyższą kaloryczność, a więc większą wydajność w procesach spalania.
Największymi zasobami węgla brunatnego na świecie dysponują Niemcy. Zlokalizowany jest on w wielkich ilościach w zagłębiu dolnoreńskim i łużyckim. Ilość wydobywanego na terenie Niemiec węgla brunatnego jest prawie dwukrotnie wyższa niż ilość węgla tego rodzaju, który wydobywany jest na terenie drugich w światowej czołówce Chin. Innymi ważnymi regionami dostarczającymi węgla brunatnego na świecie są zagłębia: podmoskiewskie w Rosji i Williston w Stanach Zjednoczonych.
Zasoby geologiczne węgla brunatnego w Polsce szacowane są na około 23 516 milionów ton. Faktyczne zasoby eksploatowane tego surowca wynoszą tu około 1 129 milionów ton, co stanowi nieco mniej niż jeden procent światowych zasobów. W Polsce węgiel brunatny występuje w wielu rejonach kraju, ale największe jego złoża obecne są na terenie zagłębia konińskiego i bełchatowskiego. Węgiel wydobywany jest jednak tez w innych regionach, a na chwilę obecną oceniono pod względem przydatności do wydobycia 91 jego złóż. Najważniejsze polskie zagłębia węgla brunatnego to:
1. Zagłębie Zachodnie i Północno – Zachodnie
2. Zagłębie Wielkopolskie
3. Legnickie
4. Konińskie
5. Łódzkie
6. Bełchatowskie
7. Radomskie
Węgiel brunatny występuje w formie złóż o grubości od kilku, do kilkudziesięciu metrów, albo w postaci złóż soczewkowych. Złoża węgla brunatnego zazwyczaj zalegają płytko, dlatego wydobywane są najczęściej w kopalniach odkrywkowych. Węgiel brunatny jest materiałem trudnym w transporcie, który bardzo łatwo wilgotnieje, zbija się trudną w użyciu masę i traci na kaloryczności. W związku z tym zakłady wykorzystujące tego rodzaju węgiel zlokalizowane są bardzo często w pobliżu kopalni. Węgiel dostarczany jest do zakładów z kopalni najczęściej przy użyciu taśmociągów, lub specjalnie przystosowanej kolei przemysłowej.
Zużycie węgla brunatnego i jego wpływ na środowisko
Ze względu na niemożliwość transportu węgla brunatnego na duże odległości prawie cała jego produkcja jest zużywana lokalnie. Głównym odbiorcą węgla tego rodzaju są zasilane nim elektrownie. W związku z tym, kraje które wydobywają dużą ilość węgla brunatnego wytwarzają zazwyczaj również duże ilości energii elektrycznej w elektrowniach węglowych. W Polsce elektrownie węglowe zasilane węglem brunatnym są dostarczycielem zdecydowanej większości wykorzystywanej energii elektrycznej. Dzięki temu, że obecne są tu bogate zasoby tego surowca, kraj zachowuje stosunkowo duże bezpieczeństwo energetyczne.
Zarówno wydobycie, jak i wykorzystanie węgla brunatnego mają bardzo duży wpływ na środowisko naturalne. Kopalnie odkrywkowe, zwłaszcza w przypadku złóż rozległych wpływają w skrajnym stopniu na zniszczenie środowiska, łącznie z całkowitą destrukcją gleby. Skutkiem tego są tereny pozbawione życia, których przywracanie do stanu naturalnego trwa bardzo długo. Pewnym rozwiązaniem są tu szeroko zakrojone programy rewitalizacyjne, które są jednak bardzo kosztowne, a w przypadku konieczności przywracania zbliżonego do naturalnego stanu środowiska, również niezwykle trudne i długotrwałe.
Program dla węgla brunatnego
Kopalnie węgla brunatnego działające w Polsce znajdują się w dość stabilnej sytuacji, ale wydobycie w pewnej mierze regularnie spada. W związku z tym w roku 2018 powstał rządowy Program dla węgla brunatnego, który zakłada wdrożenie zmian prowadzących do restrukturyzacji sektora, systematyczne wprowadzanie nowych technologii i zmniejszanie kosztów wydobycia, w celu zapobieżenia regresowi, a także zwiększenia wydobycia i płynących z niego zysków w przyszłości. Na chwilę obecną Program dla węgla brunatnego pozostaje w początkowej fazie wdrażania.
Założenia programu, podobnie jak bliźniaczego Programu dla węgla kamiennego są zakrojone bardzo szeroko i uwzględniają całość gospodarki energetycznej kraju, oraz bezpieczeństwa energetycznego. Program opiera się na realiach współczesnego świata, ale także możliwościach, które z nich płyną i zakłada dostosowanie sektora wydobywczego węgla brunatnego do tychże realiów. Celem głównym jest zwiększenie i zabezpieczenie rentowności sektora, a najważniejszymi przewidzianymi środkami zmniejszenie kosztów wydobycia węgla w istniejących kopalniach. Program przewiduje również ochronę prawną dla złóż perspektywicznych, oraz aktywne działania zmierzające w kierunku przyciągnięcia potencjalnych inwestorów.
